ทานบารมี

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็น ลูกเศรษฐี กรุงพาราณสี พระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติครองกรุงพาราณสี แคว้นกาวี พระโพธิสัตว์เกิดในตระกูลเศรษฐีในเมืองนั้น พออายุได้ ๑๖ ปี ก็สำเร็จการศึกษา เมื่อบิดาถึงแก่กรรม ได้เป็นเศรษฐีแทนบิดา จัดตั้งโรงทาน ๖ แห่ง คือ ที่ประตูพระนคร ๔ แห่ง ที่กลางพระนคร ๑ แห่ง ที่ประตูบ้าน ๑ แห่ง บริจาคทานแก่คนกำพร้าอนาถาอยู่เป็นนิจ รักษาอุโบสถศีลเป็นกิจประจำ

อยู่มาวันหนึ่ง ขณะที่แม่ครัวนำสำรับคาวหวานออกมาตั้งให้ท่านเศรษฐีบริโภค มีพระปัจเจกพุทธเจ้าองค์หนึ่ง ออกจากนิโรธสมาบัติมาใหม่ ๆ เที่ยวโปรดสัตว์มาถึงประตูเรือนท่านเศรษฐี พอท่านเห็นพระท่านก็รีบให้คนใช้ไปรับบาตรมา เพื่อจะได้ตักบาตรถวายพระ ขณะนั้น พญามารผู้ใจบาปเห็นอาการเช่นนั้นก็โกรธ คิดในใจว่า พระปัจเจกโพธิ์องค์นี้ อดอาหารมา ๗ วันแล้ว ถ้าวันนี้ไม่ได้อาหารเป็นไม่รอดแน่ เราจะทำลายพระปัจเจกองค์นั้นให้ได้ เราจะห้างเศรษฐีมิให้ตักบาตรด้วย คิดแล้วจึงนิรมิตหลุม ถ่านเพลิงลึกประมาณ ๘๐ ศอก ลุกโพลงอยู่ตลอดเวลา ไว้ตรงหน้าพระปัจเจกโพธิ์ แล้วก็ยืนอยู่บนอากาศ เมื่อคนใช้เดินไป เห็นหลุมถ่านเพลิงขวางหน้าอยู่ จึงรีบกลับมาหาเศรษฐี เรียนให้ทราบว่า มีหลุมถ่านเพลิงขวางหน้าอยู่ ข้ามไปไม่ได้ ส่งไป ๒-๓ ครั้งก็กลับมาเช่นนั้นอีก พระโพธิสัตว์คิดว่า พญามารคงจะมารบกวนอีกเช่นเคย ท่านจึงมาคิดว่า วันนี้คงจะรู้กันว่า เราหรือมารมีกำลัง และอานุภาพมากกว่ากัน คิดเท่านั้นแล้ว จึงยกภาชนะอาหารออกจากเรือน ตรงไปยังพระปัจเจกพุทธเจ้า ไปยืนอยู่ที่ปากหลุมถ่านเพลิง เห็นพญามาร พญามารบอกว่า “หลุมถ่านเพลิงนี้ เรานิรมิตเพื่อขัดขวางการทำบุญให้ทานของท่าน” พระโพธิสัตว์บอกพญามารว่า “ดูกรมาร เราจะ ไม่ให้ท่านทำอันตรายแก่ท่าน แก่ชีวิตของเรา และแก่พระปัจเจกพุทธเจ้า” แล้วพูดว่า “ขอท่านได้โปรดรับอาหารบิณฑบาตของข้าพเจ้าเถิด” กล่าวคาถาว่า

“กามํ ปตามิ นิรยํ อุทฺธํ ปาโท อวํสิโร

นานริยํ กริสฺสาหิ หนฺท ปีณฺฑํ ปฏิคฺคห”

ถึงข้าพเจ้าจะหัวห้อยลงไปในหลุมนรกก็ตามเถิด ข้าพเจ้าจะไม่ทำบาป ขอพระคุณเจ้าได้โปรดรับบิณฑบาตนี้ด้วยเถิด เจ้าข้าฯ

เมื่อพระโพธิสัตว์กล่าวคำนี้แล้ว ถือสำรับคาวหวานเดินข้ามหลุมถ่านเพลิงไปได้ โดยมิได้มีอันตรายแม้แต่เล็กน้อยเลย ขณะนั้นดอกบัวก็ผุดขึ้นมารับเท้าพระโพธิสัตว์ไว้ มิให้ต้องความร้อนเลยแม้แต่นิดเดียว พระโพธิสัตว์ได้ตักบาตรสมความปรารถนา ฝ่ายพญามารเมื่อไม่ได้ดังใจ จึงอันตรธานหายไปในขณะนั้น

กิริยาที่พระโพธิสัตว์ให้ทานในคราวนี้ จัดเป็น “ทานบารมี”